10-3-2024 | VĂN HỌC

Thơ Lê Hân Từ Nguồn Nhạc Tình Ca

  HÀ KHÁNH QUÂN

       Nhà thơ Lê Hân
       HS. Đinh Cường vẽ

Trang web Saigon Ocean là một diễn đàn văn học, nghệ thuật, âm nhạc và giải trí. Trang chủ gồm ba trung niên yêu đời: Nguyễn Tài Ngọc, Albert Đồng và Lê Hân. Trang này, lâu nay được rất nhiều bạn thông tin cho nhau. Mời các bạn vào thăm qua cánh cửa:

http://www.saigonocean.com

Trong bài giới thiệu này, chúng tôi chỉ ghé vào khu Âm Nhạc.

Ngay trang đầu, phần nhạc có sự sắp xếp:

• nhạc có notes,

• nhạc chủ đề,

• nhạc Việt,

• nhạc ngoại quốc,

• nhạc sĩ Việt Nam,

• tất cả nhạc của saigonocean.

Sự phân chia rõ ràng này đã là một khác biệt thú vị, so với nhiều khu giới thiệu nhạc Việt khác. Ở đây, chúng ta gặp được sự trân quý những vị nhạc sĩ, rất đáng hoan nghênh.

Có giới hạn trong sự hiểu biết về âm nhạc, cũng như lòng yêu thích nhạc đã đến hồi sút giảm, nên tôi chỉ ghé qua tiểu mục: nhạc chủ đề.

Ở mục này, bạn đọc sẽ bắt gặp phần giới thiệu một số tác giả. Những người đã làm phong phú gia tài âm nhạc Việt Nam. Những cái tên quen lạ sau đây, được nhà thơ Lê Hân, người phụ trách chính trang này giới thiệu, theo thứ tự abc:

Anh Bằng, Anh Việt Thu, Cao Minh Hưng, Châu Đình An, Diệu Hương, Đăng Khánh, Đức Huy, Hà Dzũng, Hoàng Trọng, Khê Kinh Kha, Lam Phương, Lê Hựu Hà, Lê Uyên Phương, Minh Tuấn, Nam Lộc, Ngô Thụy Miên, Nguyễn Ảnh 9, Nhật Ngân, Nguyên Bích, Phạm Duy, Phạm Đình Chương, Phạm Mạnh Cương, Phú Quang, Phan Ni Tấn, Trần Quang Lộc, Trần Thiện Thanh, Trần Tiến, Trịnh Công Sơn, Trịnh Nam Sơn, Trúc Phương, Trường Sa, Từ Công Phụng, Văn Cao, Văn Phụng Việt Anh, Vĩnh Điện, Vô Thường, Vũ Thành An, Xuân Tiên...

Với con số 41 tác giả, chắc chắn chưa khép lại sưu tập và giới thiệu của Lê Hân. Điều đáng nói trước tiên, là không có sự phân biệt nhạc sĩ hiện sống tại quốc nội hay hải ngoại. Giá trị nghệ thuật của tác phẩm, tập trung những tài hoa sáng tác nhạc ngồi cùng với nhau.

Trong phần mỗi tác giả, Lê Hân thực hiện các tiểu mục: Tiểu sử tác giả. Những bài nhận định có liên quan. Danh sách tác phẩm. Giới thiệu ca khúc tiêu biểu qua nhiều giọng ca, và đặc biệt thường có, một bài thơ của Lê Hân, đưa chân.

Bài viết này, chỉ có mục đích giới thiệu đơn giản dòng thơ của Lê Hân có từ nguồn nhạc. Chúng tôi không nhận định tỉ mỉ tính chất nghệ thuật của thơ. Đơn thuần là vài lời giới thiệu trước hoặc sau khi trích dẫn.

Lê Hân, là một nhà thơ khá quen thuộc với bạn đọc trên net. Ông là tác giả của thi phẩm Tình Thơm Mấy Nhánh, xuất bản năm 2003, được nhiều trang điện toán trích giới thiệu. Thơ của ông quanh quẩn trong chủ đề tình yêu lứa đôi, bè bạn, và quê hương... như phần đông những người làm thơ gốc Việt. Trong Saigonocean, ngoài phần thơ mới chưa xuất bản (khá nhiều), dòng thơ từ nhạc của Lê Hân rất phong phú.

Từ xưa đến nay, sự chung chạ giữa nhạc và thơ gần như chưa tách rời. Người ta thường nói “trong thơ có nhạc, trong nhạc có thơ.” Về những bài thơ của Lê Hân không nằm trong khẳng định này. Đây chỉ là một liên quan đồng cảm, hoặc đôi khi cố tình để đưa đẩy, giới thiệu một tên tuổi nhạc sĩ nào đó, mà nhà thơ yêu thích các ca khúc. Đọc qua một số thơ, chúng ta thấy ngay cái nét chung khi viết của Lê Hân. Sử dụng các tên ca khúc của nhạc sĩ, lắp ghép vào câu thơ của mình. Sự vịn vai này xem như thể lấy đà để đẩy nguồn cảm hứng đi xa. Dĩ nhiên sự đồng cảm luôn luôn có. Nhờ vậy dòng thơ có hơi thở thật thong dong, lưu loát. Tuy phải dùng những từ có sẵn, nhưng sự gượng ép rất nhỏ. Sự tinh tế nhuần tay giúp mỗi bài thơ có một cái hồn riêng. Ngoài tự do, tác giả sử dụng nhiều thể loại quen thuộc có vần, có điệu.

Nhà thơ Đỗ Quý Toàn, cũng là người nhận định văn học, chính trị, kinh tế, xuất sắc. Trong tập Tìm Thơ Trong Tiếng Nói, ông đã phân chia rõ hai loại: thơ hay và thơ khéo, sau khi loại bỏ những bài viết chỉ có vỏ bọc của vần điệu, niêm luật.

Có thể sớm minh định, thơ Lê Hân trong chủ đề này, thuộc về hai trong phân chia của Đỗ Quý Toàn. Thật vậy, việc sử dụng lại những chữ dùng của một ai đó trong tinh thần cố tình, thường làm giảm ý thơ, nguồn cảm hứng. Những chữ dùng xuất thần cũng có thể bị hạn chế. Một bài thơ hay thường có sự tình cờ linh hiển của ngôn từ. Tôi tin, Lê Hân đã gặp nhiều điều không như ý khi viết những bài thơ trên. Nhưng phải công nhận cái khéo rất nhuần nguyễn của tác giả Tình Thơm Mấy Nhánh.

Bây giờ, xin được cụ thể giới thiệu một số thơ tiêu biểu, Lê Hân vịn lòng các nhạc sĩ:

Với nhạc sĩ Phạm Đình Chương, một khuôn mặt lớn tiêu biểu của dòng nhạc tiền chiến Việt Nam, ông ca sĩ Hoài Bắc sinh năm 1929 này, bị nhà thơ Lê Hân “Nhớ Người Của Hội Trùng Dương” như sau:

“anh từng nằm MỘNG DƯỚI HOA

nên lòng trong suốt như là ca dao

đất trời nắng trải lụa đào

anh thấy sông núi ngấm vào cỏ cây

MẮT BUỒN tiếp giáp mây bay

ĐỢI CHỜ hồn nhạc đông tây chuyển mình

MƯỜI THƯƠNG từ vạn khối tình

nở ra một khúc thanh bình hoan ca

tình anh như ngói lợp nhà

chồng lên nhau giữ mượt mà điệu ru

ĐÊM MÀU HỒNG, sáng vàng thu

trắng đông mưa phủ gió mù mịt than

chạm vào anh thành giọt đàn

vang lên ngàn tiếng hân hoan, ngậm ngùi

DẠ TÂM KHÚC buồn chen vui

thơm MÀU KỶ NIỆM cuộc đời mênh mông

dòng tình liền với dòng sông

HỘI TRÙNG DƯƠNG mở cõi lòng thiết tha

TIẾNG DÂN CHÀI mãi ngân nga

trong đời như tiếng sóng va cát vàng

gió bay nhiều lúc lộn đàng

dội vào lồng ngực âm vang tiếng sầu

treo lên NỬA HỒN THƯƠNG ĐAU

ĐÊM CUỐI CÙNG của cuộc bể dâu chỉ là

những dòng yếm thế lướt qua

bỏ anh ở lại tình ca nhiệm mầu

với còn nguyên THUỞ BAN ĐẦU

ĐƯỢC MÙA, VUI ĐÓN XUÂN giàu niềm tin

HÁT LÊN NÀO những chân tình

LY RƯỢU MỪNG cụng, chợt nhìn thấy nhau

anh đi? chưa thể đi đâu

vẫn anh còn đó trong màu vô ưu

nghe nhạc anh, ấm tình người

tôi từ thơ dại thành tôi trưởng thành

cảm ơn âm nhạc và anh

cảm ơn tôi biết tôi lành như hoa.”

Ghi chú: tất cả những chữ nghiêng viết hoa trong bài thơ trên và những bài thơ kế tiếp là tên những ca khúc do các nhạc sĩ đã sáng tác.

Trong bài thơ trên có đến 16 tên ca khúc của Phạm Đình Chương, Lê Hân mang vào bài thơ của mình. Nội dung bài thơ ca ngợi, tán thưởng tâm hồn và tài hoa của người nhạc sĩ. Những câu lục bát rất tròn trịa lục bát, không có hơi thở vè ở đây.

Với Trịnh Công Sơn, một tài hoa vượt bực nhưng có khá nhiều đánh giá dị biệt về phần đời thường, Lê Hân thả bút:

“biết anh từ thuở ƯỚT MI

dần qua từng nhánh xuân thì DIỄM XƯA

ngợi ca anh, chuyện dư thừa

thì thôi vớ vẩn đẩy đưa đôi dòng

RU EM TỪNG NGÓN XUÂN NỒNG

LỜI BUỒN THÁNH đã phải lòng gió bay

VẾT LĂN TRẦM đọng trên tay

lâu lâu lại ngó tháng ngày thanh xuân

cuộc đời là một cõi chung

mỗi người Ở TRỌ một vùng cỏ hoa

tháng năm mộng mị PHÔI PHA

may còn nương náu giọng ca sống đời

RỪNG XƯA ĐÃ KHÉP lại, ngồi

RU ĐỜI ĐI NHÉ hỡi người thế gian

VÀNG PHAI TRƯỚC NGÕ điêu tàn

tình sầu như nắm mây vàng cao bay

HẠ TRẮNG níu kéo dòng mây

mà thao thức mộng lắt lay hiên tình

lòng thơm giọt NẴNG THỦY TINH

thấy em mê đắm ru tình thảnh thơi

cuộc đời không hẳn cuộc chơi

và chơi không hẳn để đời vui hơn

anh từng CHO ĐỜI CHÚT ƠN

qua từng âm khúc tâm hồn ưu tư

gởi tình trong LỜI MẸ RU

NGỦ ĐI CON gió vi vu hiện ngoài

nắng vàng CHIẾC LÁ THU PHAI

HOA VÀNG MẤY ĐỘ vắt vai theo tình

âm thanh hữu dạng hữu hình

giúp cho thương nhớ lung linh sáng ngời

NGẪU NHIÊN như đứng như ngồi

thấy ra NGUỒN CỘI một đời bao dung

CÁT BỤI là cõi vô cùng?

người muôn năm sẽ về chung một nguồn

anh như chưa hề biết buồn

vì buồn đã chật trong buồng phổi anh

để rồi hít thở âm thanh

một đời bay bổng cũng đành khói sương

tôi vừa mới hát cải lương

tự nhiên tôi thấy bất lương thế nào

chẳng vịn anh để trèo cao

chỉ vui một lát tầm phào, ngồi không

biết ai ai biết bềnh bồng

sống trong cõi chết một lòng thảnh thơi”

Trong bài thơ trên có đến 20 tên bài hát của Trịnh Công Sơn được sử dụng, quá ít so với gia tài nhạc để lại của nhạc sĩ này, nhưng Lê Hân đã chọn những ca khúc rất nổi tiếng và điều căn bản là rất thích hợp, ăn liền cùng những câu lục bát tỏ bày tình cảm của người làm thơ với người viết nhạc. Ngoài những câu có lắp ráp, nhà thơ cũng dành đến mười hai câu để nói lên sự thưởng thức nồng nàn của ông với nhạc sĩ. Lục bát vẫn rất giàu hình ảnh, không gượng ép:

VÀNG PHAI TRƯỚC NGÕ điêu tàn

tình sầu như nắm mây vàng cao bay

hay:

nắng vàng CHIẾC LÁ THU PHAI

HOA VÀNG MẤY ĐỘ vắt vai theo tình

Tôi rất thích tâm sự của Lê Hân trong ba đoạn cuối, mời các bạn nên đọc lại.

Với Trần Tiến, một nhạc sĩ thành danh từ cái nôi âm nhạc miền Bắc, Lê Hân ca ngợi sự tài hoa của ông bằng cách thỉnh thoảng đặt chính mình vào vai trò của người viết nhạc để tâm sự. Đề của bài thơ “Lòng nhạc Trần Tiến” đã nói lên điều đó. Nhà thơ cũng thật khéo léo ngợi ca cái hồn nhạc, của người trồng cấy những nguồn âm thanh khá mới lạ từ ý đến từ. Lê Hân vẫn sử dụng thể lục bát:

“bao giờ TÓC GIÓ THÔI BAY

để tôi được nắm bàn tay biết buồn

xem từng đường chỉ ngược xuôi

từng cung sanh tử tới lui duyên tình

dẫu người hờ hứng VÔ TÌNH

tôi vẫn ghế đậu làm thỉnh đứng nhìn

SẮC MÀU sáng tối u minh

mở ra bằng nốt nhạc tình sáng trăng

ĐÔI LỜI TÂM SỰ mon men

ghé vào hồn phố nghèo hèn âm u

để thành DÒNG SÔNG MÙA THU

bát ngát điệp khúc tình ru giấc nồng

có không một lá diêu bông

cõi đất hạnh phúc ươm trồng tự do

(nhà thơ chẳng phải giả đò

nhạc sĩ chẳng phải bày trò vui chơi)

mỗi nét nhạc một nét đời

chở thơ đi khắp bầu trời khoan dung

trăm năm không là vô cùng

triệu năm cũng chẳng mịt mùng khói sương

chỉ cần một chút yêu thương

một chút san sẻ mật hương đất trời

bên hiên lại có hai người

hôn nhau để biết là đời của nhau

MÙA XUÂN GỌI đã bao lâu

tiếng cười như thể lạc đâu chưa về

bài ca giắt mái tóc thề

chẳng phải giữ tóc mà vân vê tình

ĐỘC HUYỀN CẦM khúc thủy tinh

Nguyễn Du giao lại tay linh hiển trồng

cũng nhờ lòng dạ trổ bông

nên dòng nhạc mới như sông đưa người

xem kìa, ai giống CHỊ TÔI

sống cùng âm điệu như người xa xưa”

Có thể mục đích chính của nhà thơ Lê Hân là tán thưởng từng nhạc sĩ ông yêu thích, việc sử dụng tên ca khúc chỉ tạo ra cái đà cho sự thưởng thức, tán thưởng, trong bài này rất rõ chú ý của nhà thơ:

“... có không một lá diêu bông

cõi đất hạnh phúc ươm trồng tự do

(nhà thơ chẳng phải giả đò

nhạc sĩ chẳng phải bày trò vui chơi)

mỗi nét nhạc một nét đời

chở thơ đi khắp bầu trời khoan dung

trăm năm không là vô cùng

triệu năm cũng chẳng mịt mùng khói sương

chỉ cần một chút yêu thương

một chút san sẻ mật hương đất trời

bên hiên lại có hai người

hôn nhau để biết là đời của nhau...”

Nếu trả lại dạng bình thường các chữ được tô đậm, câu chữ đúng là những câu thơ rất tự nhiên, vần điệu trôi chảy thoải mái, chở được dụng ý của người viết rất rõ ràng. Nói về cái khéo của thơ chính là điểm này.

Nhạc sĩ Lam Phương, một người viết nhạc đa dạng, nhạc ông không thuộc loại bác học, nhưng có sức sống lâu bền trong lòng quần chúng, qua nhiều giai đoạn đổi thay của dân tộc, của lòng người. Với dòng nhạc dựa vào tình người của ông, tôi tin tuổi thọ của nhạc Lam Phương còn rất dài. Lê Hân đã dành cho nhạc Lam Phương bài thơ:

"1.

CHUYẾN ĐÒ VĨ TUYẾN ra đi

mang theo thương nhớ, còn gì nữa không?

sao nghe nặng những tấm lòng

chứa quê hương với hương nồng yêu em

ĐOÀN NGƯỜI LỮ THỨ lênh đênh

NHẠC RỪNG KHUYA thắp ánh đèn tin yêu

TRẮNG THANH BÌNH, gió hiu hiu

NẴNG (đẹp) MIỀN NAM đón đời phiêu bồng vào

thanh xuân phơi phới trúc đào

BỨC TÂM THƯ chở ca dao ân tình

yêu đời, yêu nước, đầu binh

CHIỀU HÀNH QUÂN hát dòng kinh nhiệm mầu

KHÚC CA NGÀY MÙA lắng sâu

tình quê tình đất ấm câu tình người

KIẾP NGHÈO biết sống đời vui

ĐÈN KHUYA chong những tiếng cười lạc quan

THÀNH PHỐ BUỒN đủ mơ màng

DUYÊN KIẾP một ánh trăng vàng ngát hương

2.

khởi từ MÙA THU YÊU THƯƠNG

MỘT MÌNH gánh KIẾP THA PHƯƠNG lên đường

cho dài TRĂM NHỚ NGÀN THƯƠNG

trái tim linh hiển dị thường hóa thân

TÌNH BƠ VƠ vướng nợ nần

thành trang tình sử trăm năm cuộc đời

sống khắng khít, thật tuyệt vời

nhạc kịch sinh động một thời thong dong

TÌNH NGHĨA ĐÔI TA viển vông?

hay dòng sông chợt đổi dòng ngẫu nhiên

LẦM không hay chỉ nghiệp duyên

EM ĐI RỒI vẫn bình yên hay là

MỘT ĐỜI TAN VỠ, PHÔI PHA

CỎ ÚA từng ngọn xót xa riêng mình?

đây BÀI TANGO CHO EM

ngổn ngang nghìn nốt nhạc mênh mông buồn

PHÚT CUỐI còn ấm nhớ thương

TIỄN NGƯỜI ĐI biết ai buồn hơn ai

TAN VỠ có phải thiên tại?

khi còn nguyên trái tim tài hoa thơm

đời như vở kịch mãi còn

những hồi kết thúc tùy lòng bao dung

hồn thơm âm điệu vô cùng

muôn ngàn đồng điệu thủy chung với lòng

nốt nhạc giản dị trăm năm

thở hít cùng với thăng trầm tình yêu

trái tim người đựng bao điều

mở ra như những cánh diều bay cao”

Lê Hân chia làm hai đoạn cho bài thơ, phải chăng ông có ngụ ý giới thiệu hai giai đoạn đời thường của Lam Phương. Ở tám câu cuối bài, không chen vào tên đề bài ca nào, có thể là mục đích chia sẻ quan niệm sống và yêu giữa người làm thơ và người viết nhạc, thử đọc lại:

"đời như vở kịch mãi còn

những hồi kết thúc tùy lòng bao dung

hồn thơm âm điệu vô cùng

muôn ngàn đồng điệu thủy chung với lòng

nốt nhạc giản dị trăm năm

thở hít cùng với thăng trầm tình yêu

trái tim người đựng bao điều

mở ra như những cánh diều bay cao”

Với nhạc sĩ Từ Công Phụng, một tên tuổi đang lẫy lừng ngoài và trong nước. Lê Hân đóng vai người nhạc sĩ để thả tâm sự qua dòng thơ tám chữ

“ta từng hỏi BÂY GIỜ THÁNG MẤY?

trong mùa tình hương cốm đầu tiên

ngày mới lớn tâm hồn như trang giấy

đậu trên tay đôi dòng mộng ngoan hiền

đời chẳng dạy nhưng trái tim hiển thánh

biết bâng khuâng biết thao thức mong chờ

người cần nhớ thương, bướm ong cần mật

ta cần thêm ca hát để nuôi thơ

TỪ ngôn ngữ ta bước vào tiết tấu

CÔNG kênh tình lên tuyệt đỉnh thanh cao

PHỤNG cầu hoàng trải tấm lòng Tư Mã

mắt Trác Văn Quân gói trọn đời trao

NHƯ CHIẾC QUE DIÊM nhưng chóng vĩnh cửu

ngọn tình TRÊN LƯNG CỦA THÁNG NGÀY qua

soi thấy rõ VẪN MỘT ĐỜI HIU QUẠNH

TUỔI XA NGƯỜI tình đâu dễ phôi pha

yêu là nhớ BÊN KIA ĐỜI QUẠNH QUẾ

TRÊN NGỌN TÌNH SẦU đọng giọt trăng hoa

NHƯ NGỌN BUỒN RƠI mọc trên vách đá

mùa thu mây ngàn ấm áo tình ta

em yểu điệu qua LỐI MÒN THIÊN CỔ

bàn tay xanh như phiến lụa ngọc ngà

cánh cổ cao MÂY HỒNG xa xót nhớ

ĐỜI BỖNG PHÙ DU theo tiếng em ca

ta chợt sợ KIẾP DÃ TRÀNG, vội vã

phổ lên em những âm biếc rạng ngời

em hẳn nhớ MƯA TRÊN NGÀY THÁNG ĐÓ

là âm thanh ta đã lỡ đánh rơi

em gắng nhớ GIỮ ĐỜI CHO NHAU nhé

MẮT LỆ NGƯỜI TÌNH đâu nỡ chia phân

mai hay mốt cuối cùng ta HÓA KIẾP

THIÊN ĐƯỜNG QUẠNH HIU da diết nhớ phong trần

và chẳng thể nguôi quên tình em được

em thương yêu đời sẽ cách biệt đời

tiếng em khóc chắc cũng thành nốt nhạc

ta mang theo không nỡ viết ra lời

em yêu dấu cả VÙNG TRỜI KỶ NIỆM

TRỜI VỀ ĐÊM ta sắp sửa về đâu

NGỒI BÊN NHAU còn tình nào tẩm liệm

NGƯỜI VỀ TRÊN MÂY, TRÊN NGỌN TÌNH SẦU

đời chẳng tắt TỪ KHÚC tình tha thiết

xin một lần được hỏi lại em yêu

đời rộng quá BÂY GIỜ LÀ THÁNG MẤY?

MÃI MÃI BÊN EM đâu dám ước chi nhiều”

Bài viết rất lãng mạn, rất thơ, mặc dù dùng nhiều tên ca khúc, nhưng rất tự nhiên, ý và lời thong dong rất mực.

Với nhạc sĩ Văn Cao, Lê Hân dường như chỉ được đến gần ông qua sự thưởng ngoạn. Ngay đề bài thơ Vọng Văn Cao đã cho thấy điều này. Ngoài bài viết dành cho nhạc chủ đề, Lê Hân còn từ Văn Cao viết một bài thơ khác. Xin trích đủ cả hai:

“dung mạo không TRƯƠNG CHI

nhưng tâm hồn đồng điệu

với tiếng sáo diệu kỳ

vượt ra ngoài hữu hạn

người đến từ BẾN XUÂN

người về cùng GIÓ NÚI

THIÊN THAI giữa đời thường

SUỐI MƠ không có tuổi

người trải BUỒN TÀN THU

qua CUNG ĐÀN XƯA chảy

giữa trời đất thiên thu

lòng thơm mùi lửa dậy

SÔNG LÔ trong NGÀY MÙA

MÙA XUÂN ĐẦU TIÊN đến

giọt đàn cùng giọt mưa

trải nhịp tim định mệnh

đứng cùng THU CÔ LIỆU

hùng khúc cùng tâm khúc

GÒ ĐỐNG ĐA về chiều

nghiêng thân vào thế tục

bao nhiêu tình LÀNG TÔI

gởi vào thơ vào họa

đời ấm những tiếng cười

dẫu chìm trong buồn bã

người vẫn còn ở đây

trong tiếng tình vọng động

lấp lánh dáng gầy gầy

trong chuỗi nhạc lộng lẫy”

Bài ngụ ngôn trên, quy tụ một số đường nét chân dung người nhạc sĩ, dành được nhiều thiện cảm yêu thương của cả hai miền Nam Bắc Việt Nam. Bài thơ thứ hai được giới thiệu trong mục Lê Hân, phần thơ mới:

“lá vàng bay nhớ Văn Cao

cái ông nhạc sĩ hanh hao nắng vàng

cái ông làm giàu mơ màng

từ sương từ khói từ ngàn hạt mưa

cái ông biết pha sớm trưa

vào trong âm nhạc đong đưa tiếng tình

cái ông ép xúc cảm mình

thành ra dòng chảy hữu tình âm thanh

ông ngồi ngất ngưởng đầu cành

mùa thu kể rõ ngọn ngành yêu thương

nhờ ông tôi sớm biết buồn

khi chưa yêu, khi chưa thương người nào

nhờ ông tôi biết nao nao

giữa trời giữa đất bước vào mùa thu

(Chợt Nhớ Văn Cao)

Trong nhiều nhạc sĩ, gần như tôi mới được biết tại hải ngoại, nhưng công trình sáng tác của họ thật dồi dào nghệ thuật cũng như số lượng. Tôi muốn đề cập đến hai nhân vật: nhạc sĩ Đăng Khánh và nhạc sĩ Nguyên Bích.

Được biết nhạc sĩ Đăng Khánh theo học Đại Học Nha Khoa Sài Gòn và Đại Học Nha Khoa Alabama, Hoa Kỳ, hiện đã về hưu sau 35 năm hành nghề tại Houston, Texas. Để trở thành một nhạc sĩ đúng nghĩa, ông Nguyễn Nhật Thăng, tên thật của Đăng Khánh, đã theo học classical guitar với nhạc sĩ Hoàng Bửu (1964). Học classical piano với linh mục Nguyễn Tiến Dũng (1968). Sang Hoa Kỳ học Nhạc Lý – Hòa Âm - Sáng Tác (2000) tại Moores School Of Music, University of Houston. Sáng lập Trường Suối Nhạc (1988) và Đài Phát Thanh VOVN (1994) tại Houston. Khởi sự sáng tác nhạc từ năm 1966, nhạc phẩm đầu tay Tiễn Em Chiều Mưa. Mời đọc những dòng thơ Lê Hân cảm nhận qua lời nhạc của nhạc sĩ Đăng Khánh:

nhạc xanh đọng mướt dáng thơ

ta nuôi bằng những ước mơ chân tình

CÁNH HOA XƯA lưu ảnh hình

HẠT MƯA BAY CUỐI ĐỜI tình long đong

nhớ EM NGỦ TRONG MÙA ĐÔNG

ĐÊM TRĂNG KHUYA mở cánh lòng ta ra

LÀM SAO EM BIẾT lòng ta

yêu em từ thuở cành hoa mỉm cười

yêu em từ thuở làm người

làm chàng nhạc sĩ buồn vui vơi đầy

và TA MUỐN CÙNG EM SAY

CUNG ĐÀN XƯA với bàn tay phiêu bồng

nhạc ta từ thuở trổ bông

đã có em dạo vòng vòng bên trong

em là một kẻ có lòng

làm cho nốt nhạc ta hồng hào thêm

LỆ BUỒN NHỚ MI, ngước lên

MẮT EM VƯƠNG GIỌT SẦU mềm mại thơm

ta loay hoay chuyện mất còn

đâm ra bỏ lạc màu son xuân tình

cảm ơn em, người nữ sinh

cảm ơn em bé xinh xinh môi cười

cảm ơn em dáng thanh tươi

cảm ơn hàng triệu triệu người sắc hương

GIẤC MƠ ĐỜI TÔI vô thường

đã nhờ hồn vía bốn phương bềnh bồng

nhạc tôi từ đấy mênh mông

vào trong thiên hạ chạy vòng quanh em

Với nhạc sĩ Nguyên Bích, trước khi đọc thơ Lê Hân, xin lướt qua tiểu sử của người nhạc sĩ này. Chúng ta lại gặp một vị bác sĩ ưa thích âm nhạc và thành công rất vững vàng. Ông tên thật là Nguyễn Văn Bích, sinh năm 1944 tại Hà Nội, sau đó trưởng thành trong nền giáo dục của Việt Nam Cộng Hòa, để trở thành một bác sĩ Quân Y, nên phải đi tù 3 năm sau 1975. Đến Hoa Kỳ năm 1980, học lại và tốt nghiệp hành nghề Bác Sĩ Gia Đình tại Houston, USA.

Về âm nhạc, ông học qua Ký Âm Pháp tại trường Nguyễn Bá Tòng Sài Gòn, học xướng âm từ nhạc sĩ Hùng Lân để trở thành một giọng ca không chuyên. Trong hai thập niên 80, 90 là cao điểm sinh hoạt âm nhạc của vị bác sĩ này. Ông đã cho phát hành CD Nguyện Cầu gồm 10 ca khúc với chính giọng ca của ông cùng hai nữ ca sĩ Lưu Hồng và Mỹ Na. CD Sao Vội Tàn Phai cũng 10 ca khúc trình bày bởi các ca sĩ tên tuổi như Vũ Khanh, Tuấn Ngọc, La Sương Sương, Thanh Hà... Ngoài tình Quê Hương, Tình Yêu Lứa Đôi vẫn là chủ đề chính trong âm nhạc Nguyên Bích, Nhà thơ Lê Hân dựa theo tên các ca khúc để có một bài lục bát chân tình tán dương sau:

HIẾN CHƯƠNG YÊU đã viết rồi

BÂNG KHUÂNG chi nữa em ơi ký vào

MONG MANH một kiếp má đào

TÌNH SI dại tự thuở nào ngát xanh

ƯỚC AO gặp được duyên lành

ƯỚC VỌNG có đủ em anh trải lòng

GIÃ TỪ QUẠNH HIU cho xong

để cùng TÂM SỰ VỚI DÒNG SÔNG tình

ơi em rạng rỡ vóc xinh

tâm Phật hồn Chúa hiển linh sáng ngời

cánh tay ĐÔI MẮT TUYỆT VỜI

xin cùng LẶNG LẼ TÌNH TÔI chong đèn

ơi em dòng tóc thơm đen

xin vãi ngàn sợi sáng trăng em cười

xin làm MƯA TRONG LÒNG tôi

để nghe máu thịt thành lời lá hoa

ngại chi CUỘC TÌNH PHÔI PHA

HÃY BẢO TÔI biết đâu là cõi thơ

ngoài tình em chẳng nơi nào

để ngồi ca hát vẩn vơ suốt đời

THƠ CHẢY HỒN TÔI mất rồi

mời em nối ngọn tình đời đong đưa

bằng NỤ CƯỜI EM NĂM XƯA

và đôi mắt liếc hồi vừa chớm yêu

mênh mông nắng sáng mưa chiều

không cần SÁM HỐI khi liều yêu em

mở lòng TIẾNG HÁT CON TIM

cho nhạc tôi ghé đậu lên tình người

tạ ơn em bước vào đời

tạ ơn em đã cùng tôi sống hoài…

Một nữ nhạc sĩ duy nhất, Lê Hân mời vào thế giới nhạc chủ đề của Saigonocean: nữ nhạc sĩ Diệu Hương. Có thể vì sự tế nhị giới tính, hiền thơ Lê Hân, ở bài này thật là hiền, nhẹ nhàng rất mực ca dao:

MÌNH ƠI đã ngủ rồi sao

dậy nghe em lót ca dao vào tình

TRÁI TIM KHÁT VỌNG rập rình

những dòng nhạc biếc hiển linh ra đời

NỖI BUỒN CÒN LẠI trên môi

nghe như tiếng thở chơi vơi vắn dài

MƯA CHIỀU LẶNG LẼ thấm vai

BÊN ANH NGÀY CUỐI tóc mai thơm lừng

lòng em vốn rộng vô cùng

mời anh thử dạo bước chung với tình

CÕI ĐỜI VUI, nhạc thủy tinh

em ươm từng búp hoa xinh lên đàn

LẶNG NHÌN TA THÔI ngỡ ngàng

CÒN TRONG NỖI NHỚ hàng hàng nốt xanh

một đời em thở vì anh

một đời anh thở chân thành cho nhau

HỎI TÌNH ướm vết mai sau

CÒN NGHE TIẾNG gọi buồn đau khẽ khàng

đời hư ảo nối từng trang

CHO EM HỎI nhỏ thiên đàng nơi đâu

hồn treo trên PHIẾN ĐÁ SẦU

nghe trong KHẮC KHOẢI úa màu hoa nghiêm

thưa rằng VÌ ĐÓ LÀ EM

xòe tay cho nhạc trổ lên nụ hồng

còn gì CHO NHỮNG BÂNG KHUÂNG

ngoài tâm tĩnh lặng như không mịt mù

nhạc như một vị chân tu

động mà vẫn tĩnh người ru, ru người

Diệu Hương hương dịu dàng tươi

đóa hoa đóa nhạc mìm cười an nhiên”

“mình ơi đã ngủ rồi sao/ dậy nghe em lót ca dao vào tình/ trái tim khát vọng rập rình/ những dòng nhạc biếc hiển linh ra đời...” Thật thú vị, rất thú vị, và càng thú vị: “nhạc như một vị chân tu/ động mà vẫn tĩnh người ru, ru người.” Quá rõ để nhìn thấy nhà thơ tạm thời cho phép mình hóa thân làm người nữ nhạc sĩ. Cái tâm sự rất con gái này thật có duyên, thật dễ thương. Diệu Hương là một bàn tay giàu tài hoa trong âm nhạc Việt Nam hiện thời, kể cả trong và ngoài nước. Cám ơn Lê Hân đã chọn giới thiệu đúng với sự trân trọng thưởng ngoại của đông đảo quần chúng.

Nhà thơ Lê Hân đã dùng khá nhiều thời gian cho chủ đề giàu hương thơm cho góc chơi văn học nghệ thuật của ông và hai bạn hữu ông. Tôi thú thật, rất muốn ngồi gõ tiếp những nhận xét linh tinh về từng bài thơ cho mỗi nhạc sĩ. Nhưng nghĩ mình không nên tham lam. Giải pháp dễ nhất, tôi chọn: trích hết những bài thơ đó, tùy nghỉ bạn đọc thưởng lãm.

Kết thúc bài viết vội này là lời cảm ơn chân tình, gởi đến các nhạc sĩ, nhà thơ Lê Hân, lẫn những bạn đọc.

Hà Khánh Quân

(trích từ “Theo Gót Thơ – Tập 2” xuất bản năm 2018)

Hà Khánh Quân

Nguồn: Ngôn Ngữ Số 30, Tháng 3/1 2024

Thơ Văn Ngôn Ngữ Và Giới Thiệu Lê Hân

Cùng Tác Giả:

- Thơ Lê Hân Từ Nguồn Nhạc Tình Ca Hà Khánh Quân Nhận định

- Thơ của người viết văn làm lính chiến Trần Hoài Thư Hà Khánh Quân Nhận định