12-4-2023 | VĂN HỌC

Hồ Chí Bửu & cuộc ngao du trần thế

  VÕ TẤN CƯỜNG

    Nhà thơ Hồ Chí Bửu

Các nhà thơ Việt Nam hiện đại đang tìm đường hướng về chân trời thì ca. Trong số các nhà thơ đang sung sức và âm thầm sáng tạo, Hồ Chí Bửu đã tạo được một giọng thơ độc đáo, không hề lẫn lộn với giọng điệu của các nhà thơ đương thời. Thơ của Hồ Chí Bửu ẩn chứa chất giọng ngang tàng, khí khái của một nhà thơ hơn nửa đời say mê cuộc sống rong chơi giữa cõi trần thế.

Bắt đầu làm thơ từ năm mười ba tuổi, hơn 40 năm qua, Hồ Chí Bửu đã xuất bản hàng chục tập thơ. Thơ đối với Hồ Chí Bửu chính là cuộc rong chơi bằng chữ nghĩa hướng về cái đẹp, tình yêu và tình người. Hồ Chí Bửu ý thức được sự giới hạn của ngôn từ và sự vô tận của cõi vô ngôn nên chữ nghĩa trong thơ đối với ông chính là sự tạo dựng cuộc chơi sang trọng. Ông từng thổ lộ rằng: “tôi ngộ ra rằng thơ là không, người là không, không cũng là không. Cứ thế mà làm thơ phun trào giống như con người của tôi vậy...”. Quả đúng vậy, thơ Hồ Chí Bửu giống như tính cách, tâm hồn đầy khí khái, si mê của ông và giống như những điều ông tâm niệm.

Thơ của Hồ Chí Bửu là thơ khẩu khí. Thơ ông cảm nhận bằng cách nghe sẽ thích thú hơn đọc thầm bằng mắt. Thơ Hồ Chí Bửu ít gọt giũa, trau chuốt về ngôn từ. Sự hấp dẫn của thơ ông chính là giọng điệu ngang tàng, đầy khí khái và cái tâm thế chân thành, thẳng thắn của nhà thơ trước những điều mà ông thổ lộ, chia sẻ. Giọng thơ Hồ Chí Bửu có vẻ tưng từng, đôi chỗ cà rỡn nhưng phía sau ngôn từ vẫn chan chứa cái tình sâu nặng của một người sống hết mình với con người, cái đẹp, tình yêu và cuộc đời. Thơ của Hồ Chí Bửu thuộc dòng thơ ngông, đầy chất lãng tử gần gũi với phong cách thơ ngang tàng, hào sảng của các nhà thơ Nam bộ hiện đại như Phạm Trích Tiên, Ngô Nguyên Nghiễm, Trịnh Bửu Hoài, Phạm Hữu Quang, Bùi Chí Vinh, Vũ Ngọc Giao…

Sự nghiêm trang đồng nghĩa với sự vô vị và nhàm chán. Giọng thơ của Hồ Chí Bửu tưng tửng tếu táo và có vẻ cợt đùa trước cả những điều trang nghiêm. Ông thường chọn cách nói dí dỏm, tếu táo và chính điều này bộc lộ cái nhìn lạc quan, tính cách trẻ trung và tình yêu say đắm của nhà thơ đối với con người, tình yêu và sự sống:

“Tức mình chửi đổng nghe chơi

trong hang có một con dơi lộn đầu

con gà nằm chỏng phao câu

còn ta cứ nhỏng cái đầu... lâu chơi!”

(Tức mình)

Trong tình yêu đời thường, người ta thì trân trọng, còn với Hồ Chí Bửu thì:

“Trong mơ ta cứ thấy em

thấy trên thấy dưới thấy thèm nọ kia

nghĩa trang trăm vạn hàng bia

có ai chết cái vụ kia không nè?”

(Trong mơ)

Giọng thơ chủ đạo bao trùm tập thơ vẫn là sự ngang tàng, khí khái. Tuy nhiên Hồ Chí Bửu vẫn có những câu thơ viết về tình yêu thấm đẫm nỗi đau và nỗi niềm nhân thế:

“Trả lại anh mái tóc dài hoang dại

nụ hôn tình ẩn giấu giữa bờ môi

trả lại hết - những gì anh đã mất

bởi từ em - vuột mất dấu chân đời!?

trả lại tôi - một người con xứ biển

Nha Trang ơi! sao để mất em rồi?

nếu anh được một phút nào linh hiển

đem em về - vì em của anh thôi!

trả lại anh - tóc em dài hoang dại

nụ hôn nào mật ngọt ở bờ môi

hãy trả lại những gì anh đã mất

em yêu ơi - anh lạc mất em rồi!?

cát vẫn trắng - gió vẫn hiền - ru ngủ

em thì xa hun hút cuối chân mây

nỗi thương nhớ đong làm sao đủ

em yêu ơi - lệ nhỏ xuống đêm này

không phải đâu - có thể là sóng biển

làm mặn môi - đàn ông khóc bao giờ!

ừ thì đi - có ai mà đưa tiễn?

chỉ một người - lặng lẽ đứng làm thơ...”

(Em trả lại anh)

Nhiều bài thơ trong tập thơ đã bộc lộ phẩm chất thi sĩ của Hồ Chí Bửu. Sự ngu ngơ và si mê của chủ thể trữ tình trước cái đẹp mong manh, sương khói đã tạo nên một hồn thơ mang vẻ đẹp đắm đuối:

“Bài hát năm nào em nhớ chăng?

cũng buồn, ray rức nốt fa thăng

lời ca cao vút như chim hót

ta ngẩn ngơ rơi một khúc trầm. “-

(Bài hát em buồn như thánh ca)

Hay:

“Sáng mưa sớm, mưa chiều, mưa trẩy hội

trên đường về ta ướt cả công danh

đường xa lắc - một mình ta - vô tội.

tiễn em đi - mưa có ướt - cũng đành."

(Tiễn em về trời mưa)

Thơ tình của Hồ Chí Bửu chất chứa nỗi niềm của một tâm hồn và trái tim si mê, đắm đuối theo đuổi cái đẹp và tình yêu:

“Hứa mười mà chín có sao đâu!

ta chỉ xin em nợ gối đầu

trả hết, mai này em chẳng nhớ

thà là trả chậm... nhớ hơi...lâu!”

(Có sao đâu)

“Em ở bên người vui xuân mới

ta vẫn mồ côi một góc đời

Ừ thôi hãy cố quên tình cũ

ta vốn mây trời trôi cứ trôi...!”

(Xin như là mây bay)

Nhà thơ Hồ Chí Bửu từng bày tỏ quan niệm của ông rằng, ông tối kỵ kiểu phê bình theo một chủ trương, theo một trào lưu hoặc phê bình theo tư cách độc đoán của cá nhân. Ông đồng tình với cách nói của Phạm Công Thiện: “Trong thơ, anh cảm được thì cảm, không được thì đừng phê bình...”. Đọc thơ của Hồ Chí Bửu tôi chỉ bộc lộ cảm nhận ban đầu của tôi về giọng thơ độc đáo của ông. Sự cảm nhận và khám phá giọng thơ và thế giới ngôn từ của thơ Hồ Chí Bửu vẫn đang chờ các nhà phê bình thơ và bạn đọc tri âm.

Võ Tấn Cường

Nguồn: Tác Giả Tác Phẩm Người Đồng Hành Quanh Tôi II (Ngô Nguyên Nghiễm)

Nxb Thanh Niên, 2010

Cùng Tác Giả:

- Hồ Chí Bửu & cuộc ngao du trần thế Võ Tấn Cường Nhận định