07-12-2013 | NHÂN VẬT

Bình Luận và Vịnh Nhị Trưng

  DƯƠNG BÁ TRẠC

Dương Bá Trạc (1884-1944) quê Khoái Châu, Hưng Yên, đỗ cử nhân năm 18 tuổi, từng cùng Phan Chu Trinh vào mật khu Yên Thế với Đề Thám, sau bị Pháp bắt đày đi Côn Đảo 15 năm. Cùng Trần Trọng Kim đi Tân Gia Ba mưu việc nước và chết tại đó. Tác phẩm đã xuất bản: Tiếng Gọi Đàn (văn) Nét Mực Tình (thơ). Ông là anh ruột Dương Quảng Hàm, Dương Tự Quán.

     Tô Định bị lính Hai Bà đánh đuổi.

Ta đọc sử nước Pháp, thấy chép truyện bà Jeanne d'Arc mà ta kính phục, ta kính mến. Kính phục về cái chiến công vĩ đại, chống được quân Anh, thu phục được giang sơn thành quách do tay một người con gái thân bồ vóc liễu làm nên; kính mến vì cái nhiệt thành ái quốc, cái nghị lực hy sinh, đến chết không đổi. Người Pháp đến nay vẫn còn ai-tư sùng bái, mỗi năm mỗi làm lễ kỷ niệm bà, thật là xứng đáng.

Ta có ngờ đâu rằng, khi lập lại quốc sử Nam mình, ta cũng được thấy trong đám con Hồng cháu Lạc, mà lại ở trong chốn khăn yếm buồng the cũng có hai bà lập nên được sự nghiệp cứu quốc oanh liệt hiển hách. Tuy thân thế cũng cùng chung một kết cục như bà Jeanne d'Arc, cũng vì tình thế trứng chọi với đá, sau lại bị quân cường địch đánh thua, đem thân tuẫn nước; nhưng cái lòng thành vị dân vị quốc không có lời ngon giọng ngọt nào cám dỗ nổi, không có tước lộc tiền của nào thay chuyển nổi, không có búa rìu sấm sét nào dọa nạt nổi, đã vì nước mà sinh thì nhất định vì nước màu tử cũng cùng một can đảm, cùng một tiết tháo với bà nữ kiệt Pháp kia.

Hai bà ấy là ai? Tức là người đã đuổi quan Tàu Tô Định, đã tung hoành trong bốn năm trời ở một cõi Lĩnh Nam hơn sáu mươi thành, đã dựng nên nghiệp đế ở thủ đô thanh danh văn vật, có triều đình, có chế độ, có văn quan võ tướng, có chính hình lễ nhạc trên dải đất My Linh, đã giải thoát giống nòi ta được một hồi ra khỏi lồng cũi cường quyền, lạc nghiệp an cư trong chỗ đệm êm chiếu ấm, là hai chị em nhà họ Trưng, bà Trắc và bà Nhị đấy.

Hai chị em bạn gái chân yếu tay mềm, gan dạ đến bậc nào! Phách lực đến bậc nào! Mà dám phấn nhiêu khởi nghĩa kỳ, chỉ chắc cậy vào một tấm đan thành tát bể dời non để chống trọi với hàng bao vạn mãnh tướng hung binh của lũ "thiên triều" kiệt ngạo!

Ta lại thử tưởng tượng cái công chuyện dã tràng se cát: một bên thì đường đường đại quốc, sức mạnh, của giàu; một bên thì một dúm cô quân, hiệu lệnh chỉ huy từ hai người gái yếu; cứ lấy thế lực mà nói có khác gì châu chấu đá voi? Không biết tài lược cao cường đến thế nào, trí mưu thần diệu đến thế nào, về sự điều binh khiển tướng, dùng người trao chức, sắp đặt khôn khéo đến thế nào, mà yếu địch được mạnh, ít địch được nhiều, tạo thành được cái sự nghiệp dẹp loạn trừ tà, đến quan Hán phải chịu thua, nền tự chủ trời Nam gây dựng nổi!

Ta lại thử tưởng tượng gặp cái lúc quân thua thành vỡ, tính mệnh như một sợi tơ mành, nhiều những người bình nhật tự phụ là anh hùng, hào kiệt, chí sĩ, nhân dân cũng thường thấy nổi lên một trận tranh đấu kịch liệt ở trong lòng, một đằng là thân gia, một đằng là danh dự, mà có khi thân gia lại đắc thắng, danh dự vẫn phải lùi, để đến nỗi diễn thành xú kịch Ích Tắc hàng Mông Cổ, Nguyên Trừng thờ Minh. Hai bà can đảm tiết tháo đến bậc nào! Mà khẳng khái bỏ mình trọn nghĩa, coi chết như về, mượn giòng nước Hát Giang, rửa nhục ngảnh mặt với cái giàu sang vô vị xem tựa đất bùn được thế ư.

Ta có thể đem chuyện Hai Bà góp vào lịch sử anh thư trong thế giới mà không thẹn chút nào; sánh với bà nữ kiệt Pháp kia còn bội phần vinh dự vậy.

I.

Nước nhà gặp cơn bĩ

Trách nhiệm gái, trai chung,

Em ơi, đứng cùng chị!

Thù riêng mà nghĩa công.

Tham tàn căm tướng Hán,

Tai mắt tủi con Hồng;

Quản chi phận bồ liễu,

Kề vai gánh núi sông.

Lĩnh Nam bảy mươi quận,

Mặc sức ta vẫy vùng

My Linh dựng nghiệp đế.

Nhi nữ cũng anh hùng!

II.

Cấp nạn em cùng chị

Anh hùng gái giống cha.

Chẳng những vị thù nhà.

Voi Triệu đưa đường tiến,

Cờ Đinh mở lối ra.

Muôn thuở tiếng Hai Bà!

Dương Bá Trạc

Tạp chí Khởi Hành số 173, Tháng 3.2011

Cùng Tác Giả:

- Bình Luận và Vịnh Nhị Trưng Dương Bá Trạc Bình luận