06-12-2012 | NHÂN VẬT

Bài Thơ Nam Quốc Sơn Hà và Anh Hùng Đánh Tống-Bình Chiêm Lý Thường Kiệt

  LÝ TẾ XUYÊN

Trong các áng hùng thi của dân tộc từ xưa tới nay, một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt, chỉ có hai mươi tám chữ, của Lý Thường Kiệt (1019-1105), lại được truyền tụng đời đời, ít ra là trên mười thế kỷ nay, như là "Bản Tuyên Ngôn Độc Lập đầu tiên của Việt Nam," từng được đọc trên mặt nước một con sông, sông Như Nguyệt ở Bắc Ninh, trước hàng vạn kẻ thù phương Bắc:

Nam quốc sơn hà Nam đế cư

Tiệt nhiên định phận tại Thiên Thư

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.

Nước Việt Nam vua Nam cai trị

Sách Trời đã vạch rõ biên cương.

Cớ sao lũ giặc sang xâm chiếm?

Quyết đánh không tha, buộc chúng hàng.

(Thủ bút và bản dịch Thích Đức Nhuận, Sáng Một Niềm Tin, trang 132.)

Đó là một đêm trong năm 1077. Bài thơ đó là sáng tác của chính vị tướng quân uyên bác chỉ huy trận đánh, và ông đã dẹp tan ba mươi vạn quân nhà Tống do Quách Quỳ, Triệu Tiết chỉ huy tại phòng tuyến Sông Như Nguyệt, là nơi ông chọn sẵn đợi giặc.

Ông vốn họ Ngô, tên Tuấn, người làng Cơ Xá, Gia Lâm, Hà Nội, sau này gia đình dọn tới phường Thái-Hòa bên hữu kinh Thăng-Long; thân phụ tên là Ngô An-Ngữ, làm quan đến Sùng-Ban- Lang Tướng, đời này qua đời khác được tập-ấm. Ông nhiều mưu lược, có tài tướng soái, lúc nhỏ phong tư tuấn nhã, ban ngày luyện tập võ nghệ, ban đêm nghiên cứu binh thư, có tiếng khen ra ngoài, được sung làm chức Hoàng-Môn- Kỳ Hầu. Đời Lý-Thái-Tông lên chức Nội-Thị-Tỉnh-Đô-Tri. Thánh-Tông ban cho chức Hiệu-Uý-Thái-Bảo. Nhờ công trạng thần kỳ, Vua Thánh Tông cho ông mang họ Lý, đời sau phần lớn biết đến ông qua tên Lý Thường Kiệt.

Theo Việt Điện U Linh Tập, Lê Hữu Mục dịch, "Ông làm quan kính cẩn, hành động đều tuân theo lễ pháp, không một mảy may lầm lỗi, vua trao cho Tiết-Việt," ông trị dân độ lượng, nếu có kẻ nghịch mệnh thì ủy cho quan Trấn trừng trị; duy có nước Chiêm- Thành nhác bỏ chức cống, vua phải thân hành chinh phạt; ông phụng lãnh Tiết-Việt Đại Tướng, sung chức Tiền- phong, bắt được vua Chiêm-Thành là Chế-Củ, luận công được thăng chức "Phụ-Quốc Thái-Úy" kiêm lãnh chức như là "Thượng trụ-quốc-Thiên-tử- Nghĩa-đệ-Phụ-Quốc-Đại-tướng-quân- Khai-Quốc-Công". Nhân-Tông tức vị, thăng chức Phụ-Quốc Thái-Úy nhiệm Đại-thần. Về mặt phong hóa, kẻ nào ham chuộng ma quỉ, đồng-bóng huyễn- hoặc dân chúng thì bị Lý Thường Kiệt trừng phạt, bãi chức. Phật giáo cực thịnh thời nhà Lý, nhưng chùa nào có bại tục thì đều bị biến thành miếu đền hương-hỏa của các vị Phúc-thần, nên người dân nhớ ơn ông sâu xa.

Khi nghe tin nhà Tống muốn đem binh mã qua nhòm biên cảnh nước ta, ông tâu cùng vua rằng: - "Đợi cho giặc đến mà đánh, bất nhược mình đánh trước đi cho chúng nhụt mất nhuệ khí thì hay hơn."

Như thế, Lý Thường Kiệt là người đầu tiên trong Chiến Sử dân tộc đã đưa ra binh thuyết "tấn công trước" một khi không tránh khỏi chiến tranh. Bởi thế Vua cho ông thống lãnh đại binh, năm 1075 tiến quân qua Tầu, đánh phá ba châu Ung (Nam Ninh), châu Khâm, châu Liêm (Quảng Đông), và bốn trại của kẻ thù phương Bắc, bắt sống tù binh cùng của cải vô số. Đi đến đâu ông cũng rao giảng cho dân Tầu hay rằng Nam quân đánh qua là để cứu vớt dân chúng thoát khỏi ách hà khắc của nhà Tống, chứ không tơ hào gì tới của cải của người dân Tống. Dân vùng Hoa Nam gọi Lý tướng quân là "người cha họ Lý."

Khúc sông Như Nguyệt, sau Chùa Bò Vàng, ở Bắc Ninh, là nơi năm 1077

Lý Thường Kiệt đặt phòng tuyến, phá tan ba mươi vạn quân Tầu (nhà Tống),

giết các tướng Quách Quỳ, Triệu Tiết, làm giặc phương Bắc xanh mặt,

và giữ vững nền độc lập nước nhà.

Mùa đông niên-hiệu Long Phù năm đầu, ông đi đánh giặc Diễn Châu là Lý Giác, phá tan được đám giặc này. Lúc nhà Tống báo thù, kéo quân hãm mấy châu Lục-Lược, ông đắp thành ở bến đò sông Như-Nguyệt, đánh một trận long trời lở đất. Trước khi đánh, ông cho người có giọng tốt giả làm Thần sông đọc bài "tuyên ngôn độc lập" từ Sách Trời nói trên, làm tinh thần quân giặc nao núng, và thảm bại, tan rã.

Dưới phần liệt truyện Lý Thường Kiệt có đoạn Tiếm-bình như sau: "Trải thờ ba triều, Lý Thái-Úy thủy-chung không có tì vết, phương Bắc bẻ gãy được nhà Tống lớn, phương Nam bình được nước Chiêm mạnh, kể cái công- nghiệp ở triều miếu thì giống như Lê- Phụng-Hiểu, Lý-Đạo-Thành. Sống làm danh-tướng, chết làm danh-thần," xét ra xưa nay không có "nhân-vật xuất- sắc như thế, công-nghiệp vĩ đại như thế!"

Nước Việt ta từ đời nhà Lý nhà Trần về trước chưa có nghe cái nạn quan Giám; nhà Lê trung-hưng về sau hoạn- quan có kẻ ngồi ở trên liêu ban, các quan văn-võ đều xu-phụ trước cửa, sống thời kết đảng phản bội công lý, chết thời viện lệ để sắc phong Vương tước. Mồ mả sánh với Sơn-lăng, nhà cửa lớn hơn Vương phủ, những ai trông thấy đều cũng căm gan. Năm Giáp Ngọ, Lý Thường Kiệt làm Thượng-tướng, đem quân qua sông Linh-Giang, bắt được phó-tướng của giặc, vào trong đám vài vạn hùng- binh như là vào cõi không người, thu hào không-phạm, chung-cư không dời, nếu không có trí-dũng hơn người thì đâu được như thế? Nhân-sĩ Hà-Nam đến nay vẫn còn thương mến mà truy tặng đến tước Đại-Vương.

"Than ôi! Nhật Nam lập-quốc trên dưới vài nghìn trăm năm, tìm những kẻ danh-thần ở trong hàng quan Nội- Thị, sử xanh đời đời ghi được như Việt-Công Việp-Công thì có mấy người đâu?"

Lý Tế Xuyên

Tạp chí Khởi Hành số 140 tháng 6.2008, trang 16

Cùng Tác Giả:

- Bài Thơ Nam Quốc Sơn Hà và Anh Hùng Đánh Tống-Bình Chiêm Lý Thường Kiệt Lý Tế Xuyên Biên Khảo