14-01-2015 | ÂM NHẠC

Trúc Phương, Người "Trót" Viết Nhạc Tình

  DUY TÂM

    Nhạc sĩ Trúc Phương
    (khoảng năm 1972)

Ở quận Cam, nơi được xem là trung tâm văn hóa của người Việt hải ngoại, mỗi năm đều thực hiện những chương trình âm nhạc có chủ đề như Tình Khúc Bất Tử , Tình Ca Muôn Thuở, Tình Khúc Vượt Thời Gian, v.v... Và khi xem những chương trình này, chúng ta thường bắt gặp những dòng nhạc của Phạm Duy, Trịnh Công Sơn, Văn Cao, Ngô Thụy Miên, Từ Công Phụng, Đoàn Chuẩn, Văn Phụng... Khán thính giả đi nghe và xem cũng đã hiểu rằng dù muốn dù không, khi nghe đến chủ đề Tình Ca Muôn Thuở thì không có nghĩa là chẳng dành chỗ cho những dòng nhạc quê hương mà nhiều người thường gán thêm cho cái tên là “nhạc sến”.

Theo tôi, gọi tên như thế nào cũng được. Nghe hai từ ngữ “nhạc sến” riết rồi tôi cũng chẳng bận tâm làm gì. Nhưng nếu ai hỏi tôi thế nào là Tình Ca Muôn Thuở hay Tình Khúc Bất Tử, thì tôi sẽ định nghĩa rằng bất cứ bài nhạc nào mà sống mãi với thời gian, nghĩa là 30, 40, 50 năm rồi mà những bài nhạc đó vẫn còn được hát qua nhiều thế hệ. Và theo luận cứ đó, một dòng nhạc có gần 100 tác phẩm đã trường tồn qua 4, 5 thập niên mà vẫn còn được phổ biến một cách say sưa hơn bao giờ hết, đó là dòng nhạc của cố nhạc sĩ Trúc Phương.

Nhạc Trúc Phương có rất nhiều nét đặc thù, một trong những nét đặc thù đó là âm điệu mang hơi hám ngũ cung rất gần gũi với cải lương hay dân ca Nam Bộ. Nhưng chính cách sử dụng ngôn từ thành lời hát mới chính là điểm tuyệt diệu của nhạc Trúc Phương. Nếu như trong dòng nhạc Trịnh Công Sơn, chúng ta thường gặp rất nhiều những cụm từ ngữ như đôi vai gầy, nắng khuya, vườn khuya, gót chân, bàn tay… thì nhạc Trúc Phương thường có ngọn đèn đêm, con phố nhỏ… Tuy nhiên có một từ ngữ duy nhất mà theo tôi cái từ ngữ đơn độc, chính là nét đặc thù độc nhất vô nhị, tiêu biểu nhất cho dòng nhạc của Trúc Phương. Xin thưa chữ đó, từ ngữ đó là chữ “trót” đã được ông sử dụng trong rất nhiều bài ca viết cho tình yêu và thân phận con người.

Xin được mở đầu sự dẫn chứng của tôi bằng ca khúc Chiều Cuối Tuần:

Anh ơi tôi lên đường phố cũ tìm anh chiều hẹn hò

Cho nhau niềm vui cuối tuần

Vì hơn mấy lần, vắng anh trời kinh đô nghe xao xuyến bước cô đơn

Ai quên ai khi bàn tay trót nằm trong lòng tay rồi

Anh ơi chuyện hai chúng mình mộng xưa khó thành

Biết nhau chiều hôm nay xin nhớ mãi về sau này

Lãng mạn làm sao, tình tứ làm sao với chữ trót nối kết bàn tay và lòng tay. Bàn tay trót thì bước chân cũng trót như trong ca khúc Buồn Trong Kỷ Niệm sau đây:

Nụ cười ngày xưa chết trên bờ môi héo mòn tuổi đời

Đi thêm một bước trót nhớ thêm một bước

Nếu ta còn nhớ mắt môi người cũ

Xin mang theo tiếng yêu khi gọi anh với em

Ca khúc Nửa Đêm Ngoài Phố, một tuyệt tác phẩm của Trúc Phương đã gắn liền với tiếng hát liêu trai Thanh Thúy. Và có lẽ cô Thanh Thúy là người hát chữ trót của Trúc Phương hay nhất:

Buồn vào hồn không tên

Thức giấc nửa đêm nhớ chuyện xưa vào đời

Đường phố vắng đêm nao quen một người

Mà yêu thương trót trao nhau trọn lời

Tài tình làm sao, hết bàn tay, qua bước chân thì bây giờ lại đến đôi môi. Lời yêu thương nào trót trao nhau trên đường phố khuya cho một người không hẹn đến để rồi vương vấn cả một đời?

Trong ca khúc Chuyện Chúng Mình, lấy ý thơ của bài thơ cùng tên của thi sĩ Nhất Tuấn, thì chữ trót được thăng hoa:

Khuya nay anh đi rồi, làm sao em ngăn được

thà vui đi cho trót đêm nay

Thật diễm tuyệt làm sao với câu “thà vui đi cho trót đêm nay”. Trong cái e ấp của chuyện chúng mình, chính chữ trót ở đây đã làm bừng lên sự khao khác yêu đương.

Còn với ca khúc Hình Bóng Cũ, nhạc sĩ Trúc Phương diễn tả một cuộc tình đã gãy đổ, nhưng người trong cuộc biết rằng tình yêu của họ vẫn còn rất nồng nàn. Thế nhưng cuộc đời đã trót chia hai lối rẽ, cho nên dù rất muốn gặp nhau, dù đường không xa mấy vậy mà họ vẫn không thể nào đến được với nhau. Chữ trót trong ca khúc này nghe thật bẽ bàng làm sao:

Nhiều khi chân bước nhỏ đi vào thương nhớ

muốn lên phố xưa tìm thăm người bạn đời

đường không xa nhưng mình trót cách hai lối mộng rồi

Trong ca khúc Hai Lối Mộng, chữ trót của Trúc Phương vừa nói lên nỗi bẽ bàng nhưng lại chất chứa cả một trời tiếc nuối:

Xin giã biệt bạn lòng ơi

Trao trả môi người cười

Vì hai lối mộng hai hướng trông

Mình thương nhau chưa trót

Thì chớ mang nỗi buồn theo bước đời

Cho dù chưa lần nói...

Với Mưa Nửa Đêm, nhạc sĩ Trúc Phương gửi nỗi niềm luyến tiếc của một chuyện tình không trọn vẹn vào trong tận cùng sâu thẵm của lòng đêm. Có khi nào chúng ta thức trắng đêm, nghe tiếng mưa rơi lúc nửa đêm mà chạnh lòng nhớ đến một người nào đó đã đi qua đời mình?

Khi trót gửi những hình ảnh của tim vào lòng đêm

những kỷ niệm cho nhau nếu mất đi xin đừng quên

Tôi thiếp đi trong niềm vui và đêm rớt những giọt mưa cuối cùng

Và những tình cảm đã trót trao của Trúc Phương luôn luôn có con phố nào đó làm nhân chứng, như trong ca khúc Người Xóm Cũ. Chữ trót trong ca khúc này lại là một lời trách móc:

Trời chiều trang điểm phấn mây

không làm xinh lại mắt gầy

Từ độ người trai trót đi lạc hướng đời

lần này tính lại thời gian rớt nặng trên vai

Nhưng không phải chỉ có tình yêu, nhạc sĩ Trúc Phương mới dùng chữ “trót” mà trong ca khúc Tình Đêm Phố Cũ thì chữ trót đã được sử dụng để nói lên cái nghiệp, cái nợ đời của những người trót mang kiếp cầm ca:

Thương cho những người mang kiếp cầm ca

nức nở bên cung đàn làm vui cho nhân thế

Nhiều đêm nhìn mưa rơi lá đổ

tâm hồn man mác buồn làm phố cũ cũng buồn theo

Thương tiếc để mà chi, mua chuỗi cười ngày biệt ly

Tôi trót trao tình ai. Phố cũ đêm ngày

Tâm tư gởi vào đây

Nhạc sĩ Quốc Dũng đã viết ca khúc Còn Mãi Khúc Tình Ca, như một lời chia sẻ trân trọng của một người yêu mến nhạc Trúc Phương. Và như nhạc sĩ Quốc Dũng đã viết thay cho chúng ta rằng vì sao nhạc của Trúc Phương vẫn làm say đắm lòng người trong những đêm bạn bè thức trắng đêm thâu ôn lại những cuộc tình buồn dĩ vãng:

Tôi biết anh từ lâu

Từ lần thức trắng đêm thâu

Lắng nghe lời ca nức nở

Với cung nhạc buồn muôn thuở

Anh viết bao tình ca

Dạt dào như gió mưa sa

Đã ru hồn tôi đẫm lệ

Những lần ân tình rời xa

Anh đã theo trời mây

Để lại bao khúc mê say

Ngọt ngào dịu ấm men cay

Trong nỗi yêu thương buồn tràn đầy

Tôi với bao bạn thân

Còn nghe xao xuyến lâng lâng

Và như luôn thấy dáng anh

Trong nỗi đau khi tàn cuộc tình sầu

Còn rất nhiều những tác phẩm của Trúc Phương có chữ “trót” mà ông viết cho những cuộc tình không trọn vẹn. Nhưng có lẽ trong ca khúc Thói Đời ông đã viết chữ trót cho chính cuộc đời ông. Chính vì thế mà ca khúc Thói Đời đã là định mệnh cho cuộc đời không may của nhạc sĩ Trúc Phương: Ông đã qua đời năm 1996 hưởng thọ 57 tuổi, cái tuổi phải nói là khá trẻ cho một kiếp người. Nhưng khi xem đoạn phỏng vấn trên DVD Asia 55 Hát Với Thần Tượng được thực hiện một thời gian rất ngắn trước lúc ông mất, mới thấy tuổi già đã chồng chất thật khắc nghiệt trên gương mặt của ông. Trúc Phương sống những ngày cuối đời trong nghèo khó, và lẻ loi. Xin hãy nghe cho trọn ca khúc Thói Đời để thương xót cho một kiếp người bạc phận.

Đường thương đau đày ải nhân gian

ai chưa qua chưa phải là người !

Trong thói đời, cười ra nước mắt !

Xưa trắng tay gọi tên bằng hữu.

Giờ giàu sang quên kẻ tâm giao,

còn gian dối cho nhau.

Người yêu ta rồi cũng xa ta

nên chung thân ta giận cuộc đời !

Đôi mắt nào từng đêm buốt giá !

Bên chiếu chăn tình xa nhịp thở,

Tiền đổi thay khi rủ cơn mê

để chua xót trên lối về !

Rượu trần ai gội niềm cay đắng.

Những suy tư in đậm cuộc đời,

Mình còn ai đâu để vui

khi trót xa vũng lầy nhân thế.

Cỏ ưu tư muộn phiền lên xám môi.

Bạn quên ta tình cũng quên ta

nên trắng đêm thui thủi một mình !

Soi bóng đời bằng gương vỡ nát,

Nghe xót xa ngời lên tròng mắt.

Đoạn buồn xa ta đã đi qua.

Ngày vui tới, ôi còn xa.

Ca khúc Thói Đời của nhạc sĩ Trúc Phương đối với cá nhân tôi là một tuyệt tác phẩm ca nhạc. Ai trong chúng ta sống kiếp con người mà không có lần nào phải thốt lên câu “Đường thương đau đày ải nhân gian, ai chưa qua chưa phải là người”? Ông đã để lại cho đời biết bao nhiêu là tác phẩm bất tử. Những ca khúc “dạt dào như gió mưa sa”, những ca khúc “đã ru hồn ta đẫm lệ”. Và, mỗi khi chúng ta hát nghêu ngao hay nghe một ca khúc nào đó của Trúc Phương, hãy nhớ đến ông, một nhạc sĩ đã “trót” viết nhạc tình cho cuộc đời.

Duy Tâm

quinhon11.com

Cùng Tác Giả:

- Trúc Phương, Người "Trót" Viết Nhạc Tình Duy Tâm Nhận định