24-3-2024 | ÂM NHẠC

Tác giả Người Yêu Cô Đơn, “giải mật” bút danh Đài Phương Trang của mình

  TUẤN KHANH

 Nhạc sĩ  Đài Phương Trang

Miền Nam, với những ai yêu dòng nhạc bolero, chắc không thể quên được cái tên Đài Phương Trang, người nhạc sĩ (sinh năm 1940) lừng danh với những ca khúc như Hai Mùa Noel, Hoa Mười Giờ, Trái Tim Sỏi Đá, Người Yêu Cô Đơn… Là một trong những nhạc sĩ ở lại cùng Sài Gòn sau năm 1975, ông tâm tình rằng đến nay vẫn miệt mài viết những những câu chuyện đô thị bằng dòng nhạc mà ông đã thành danh từ thời VNCH…

Khi có dịp đối diện với nhạc sĩ Đài Phương Trang, nhiều khán giả đã bất ngờ với dáng vẻ hiền lành và nhỏ nhẹ của ông. Những bài hát tình yêu lâm ly bi đát của ông đã từng làm rung động các thế hệ yêu âm nhạc ở thập niên 60, 70… dường như không có chút gì gần gũi với phong cách của ông, khiến ai cũng dễ dàng ngỡ ngàng thốt lên “Ô, tác giả của Người Yêu Cô Đơn đây sao?”.

Không giống với các nhạc sĩ cùng thời khi chọn âm nhạc như là một sự nghiệp chính, chàng thanh niên Phạm Văn Tứ (tên thật của nhạc sĩ Đài Phương Trang) lại chọn nghề thầy giáo môn học Việt Sử là sự nghiệp chính. Âm nhạc đến với anh thanh niên mê sáng tác này như một sở thích không có chủ đích, nhưng rồi lại bất ngờ làm nên tên tuổi của anh từ giữa thập niên 1960.

Thời còn đi dạy học ở Trường trung học cộng đồng Phú Định, (Quận 6, Sài Gòn ngày nay), ít ai tin rằng người thầy giáo có vẻ rất nghiêm nghị ấy, lại là tác giả của những bài hát mà các cô nữ sinh trong trường cứ chuyền tay nhau chép lời và nghêu ngao trong sân trường. Ai hỏi thăm, ông chỉ cười cười, không nhận cũng không chối đó là những tác phẩm của mình. Thậm chí, khi biết chính ông là tác giả của các bài hát tình yêu thịnh hành đó, các đồng nghiệp cũng phải trợn mắt vì không tin nổi. Trong suy nghĩ của nhiều người, nghệ sĩ phải là một dạng người phong lưu hoặc rất giang hồ, chứ đâu lại có kiểu rất nghiêm trang như nhạc sĩ Đài Phương Trang vậy.

Âm nhạc đến với nhạc sĩ Đài Phương Trang thật tình cờ. Thời thiếu niên lúc đang học lớp 5, ông luôn bị hấp dẫn bởi một người hàng xóm hay chơi đàn mandolin. Mỗi khi đi làm về, người đàn ông đó lại ngồi trước cửa nhà dạo lên những khúc nhạc réo rắt mà có lúc nghe sao thật vui tươi, nhưng có lúc nghe sao lại buồn bã lạ kỳ. Tâm hồn của một thiếu niên mới lớn bị lay động bởi những điều xao xuyến khó tả.

Chú Mành, tên của người đàn ông đó, cũng chú ý đến thằng bé hàng xóm hay đứng ở cửa nhìn vào, im lặng nghe hàng giờ không biết chán. Rồi một ngày, chú Mành dừng tay đàn, ngoắc thằng nhỏ vô, hỏi là có thích học mandolin không, thì “về xin tiền má để mua một cây đờn, qua đây chú dạy”. Điều đơn sơ đó đã dắt tay nhạc sĩ Đài Phương Trang vào khu vườn kỳ diệu của bolero, từ đó về sau. Nhạc sĩ Đài Phương Trang nói cho tới giờ này, khi thấy ai ôm cây đàn nhỏ dây đôi đó, những ký ức đẹp nhất cứ lại hiện về trong trí nhớ của ông.

Đến năm học đệ thất, tức lớp 6 hiện nay, nhạc sĩ Đài Phương Trang chuyển trường, và lại may mắn được học với thầy dạy nhạc Trần Anh Tuấn, vốn đang là thầy giáo của Trường Quốc Gia Âm Nhạc và Kịch Nghệ. Âm nhạc với nhạc sĩ Đài Phương Trang lại được dịp nâng cao và chuyên nghiệp hơn. Ít lâu sau, ông lại học thêm guitar. Đến năm lớp 11, nhạc sĩ Đài Phương Trang đã là một người chơi đàn hấp dẫn trong lớp, khiến nhiều bạn trai cùng lứa phải ghen tị, còn các bạn gái thì đi ngang phải liếc mắt nhìn.

Năm 1966 là năm tác phẩm của nhạc sĩ Đài Phương Trang ra mắt công chúng, nhưng thực tế, ông bắt đầu viết nhạc từ năm 1965. Nhắc lại, nhạc sĩ Đài Phương Trang vẫn còn nhớ kỷ niệm này, khi ông ra mắt tác phẩm viết chung với nhạc sĩ Anh Thy (tác giả ca khúc Hoa Biển) có tên là Bốn Màu Áo, bút danh khởi đầu của ông là Thanh Viên.

Bốn Màu Áo (Thanh Viên, Anh Thy) Trình Diễn Áo Dài Thời Trang / PBN 57

Do không quen biết ai trong giới sản xuất, những sáng tác của ông cứ nằm trong ngăn kéo. Người khán giả thưởng thức đầu tiên các bài hát đó không ai khác hơn là người vợ trẻ của ông. Rồi khi được cả gia đình khuyến khích, nhạc sĩ Đài Phương Trang tìm cách tiếp cận các hãng đĩa, mong giới thiệu các tác phẩm của mình. Chọn một ngày nghỉ, ông cưỡi chiếc mobylette đi vào trung tâm Sài Gòn, kêu ly cà phê ở quán Kim Sơn ở đường Lê Lợi để quan sát tình hình. Ngày đó, quán Kim Sơn rất nổi tiếng vì là nơi hẹn gặp nhau của danh nhân tài tử văn nghệ như nhạc sĩ Mặc Thế Nhân, Hoàng Trang, Anh Việt Thu, Thanh Sơn… Hơn nữa, nơi này có nhiều chủ hãng dĩa lui tới, trong đó có nhà phát hành nhạc bản Minh Phát rất có tiếng.

Tính tình rụt rè, nhạc sĩ Đài Phương Trang cũng không biết bắt đầu từ đâu. May sao, khi nhìn thấy nhạc sĩ Anh Thy ngồi đối diện đang soạn lại những bài nhạc, nhạc sĩ Đài Phương Trang bèn lân la hỏi thăm. Cuộc trò chuyện ngẫu nhiên đó, dẫn đến một tình bạn giữa hai người nhạc sĩ, khiến một ngày nọ, nhạc sĩ Anh Thy bèn đề nghị hai người cùng viết chung một bài hát làm kỷ niệm. Vậy là bài hát Bốn Màu Áo ra đời từ đó, với ca sĩ Carol Kim là người trình bày đầu tiên. Ngay lập tức, tác phẩm này được khán giả đón nhận nồng nhiệt.

Nhạc sĩ Đài Phương Trang kể rằng đó là một kỷ niệm không thể quên. Khi cầm 10 ngàn đồng phát hành băng nhạc và nhạc bản đầu tiên, ông chưa thể tin nổi rằng mình làm ra nhiều tiền như vậy. Thời đó, số tiền như vậy rất lớn, một gia sản với nghề thầy giáo trung học. Khi cầm trọn số tiền làm ra về đưa cho vợ, ông được vợ “thưởng” lại bằng cách trích số tiền đó để mua cho ông chiếc đồng hồ đeo tay Seiko-5, kiểu đồng hồ thời trang thịnh hành nhất của thập niên 1960.

Giới nhạc sĩ bắt đầu tò mò về tay tác giả mới có những bài hát ăn khách, không thấy mặt mũi đâu nhưng lại có nhiều bút danh như Thanh Viên, Phạm Vũ Anh Tứ… Cũng nhờ việc tò mò đi tìm hiểu mà nhạc sĩ Ngọc Sơn (sinh năm 1934, tác giả Nét Son Buồn, Nếu Mình Còn Yêu Nhau…) mới phát hiện ra Đài Phương Trang, chính là người cháu họ của mình, cũng đang tập tành bước vào con đường âm nhạc.

    Hoa Mười Giờ (tiếng hát Trúc Mi) 

Nhạc sĩ Đài Phương Trang kể rằng những khi ngồi ở hàng quán, nghe người ta bàn tán hoặc đi trên đường nghe phố phường vang lên bài hát của mình, ông chỉ biết thầm mỉm cười. Niềm hạnh phúc âm thầm được công chúng đón nhận là điều khích lệ ông đi qua hơn nửa đời người với âm nhạc. Bản tính dè dặt, đôi khi dù được hỏi, nhạc sĩ Đài Phương Trang cũng ít khoe khoang đó là những thành công của mình. Đó cũng là lý do vì sao, sau này, người ta tìm thấy Đài Phương Trang có nhiều bài hát viết chung với nhạc sĩ Ngọc Sơn (như các bài hát Có Những Đêm Buồn, Màu Tím Pensée, Hoa Mười Giờ…) thật ra ông giao phó các bài hát của mình cho người chú (lúc bấy giờ đã có chỗ đứng trong làng sáng tác) lo việc thương thảo với các nhà sản xuất và in ấn rồi để tên chung để dễ dàng được chọn, còn mình thì chỉ đi dạy rồi về nhà cắm cúi viết nhạc.

Năm 1968, khi nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông gặp mặt chàng nhạc sĩ trẻ Đài Phương Trang, ông hết sức ngạc nhiên vì đã nghe rất nhiều bài trên đài phát thanh mà nay mới biết mặt. Lúc đó, nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông đang là Giám đốc của nhiều hãng đĩa nhạc và nhà in như Continental, Ngày Xanh, Sơn Ca… nên lập tức mời Đài Phương Trang cùng cộng tác gửi bài. Tác phẩm đầu tiên nổi lên từ sự cộng tác này, như bài Biết Ai Tâm Sự với tiếng hát ca sĩ Kim Loan, ngay lập tức cũng trở thành hit trên thị trường và đài phát thanh lúc bấy giờ.

Hạnh phúc của người sáng tác không đơn thuần là đứng trên sân khấu để người ta biết mình. Những ngày mà các bài hát của ông trở thành hit trên làn sóng phát thanh chiều. Nhạc sĩ Đài Phương Trang kể, cả gia đình dọn cơm rồi cùng nhau ngồi lắng nghe những bài hát của ông, cùng bình phẩm, rồi vui cười. Niềm hạnh phúc với âm nhạc của nhạc sĩ Đài Phương Trang giản dị là vậy. Mỗi khi nhắc lại, ông vẫn luôn bồi hồi về những kỷ niệm đó, như chỉ mới vừa qua.

Không ít người thắc mắc về bút danh Đài Phương Trang, mà thoạt đầu ai cũng nhầm là một tác giả nữ, bởi cái tên rất thùy mị. Cùng với những bài tình ca não lòng ăn khách, ai cũng nghĩ rằng ông có cuộc đời tình ái hết sức lãng mạn. Vì vậy nên, suốt một thời gian dài, có lời đồn rằng bút danh của ông được ghép lại từ tên của ba người tình trong đời.

Thật ra không phải vậy. Khi nói về điều này, ông bật cười ha hả và kể rằng bút danh đầy ẩn ý này được đặt theo một kỷ niệm thời học sinh của ông. Khi đó, dù là một tay chơi đàn được các cô trong lớp mến mộ nhưng ông lại ngại ngùng và chỉ đàn khi có các bạn trai yêu cầu. “Đàn phương trai” là một cách nói lái và làm thành bút danh, với ý nhắc lại kỷ niệm ngày xưa thời đi học, mà ông vốn vẫn bị mắng là “nhát gái”, chỉ biểu diễn – đàn phương trai – khi có bạn trai với nhau.

Từ Biết Ai Tâm Sự, Người Quên Kẻ Nhớ đến Tình Yêu Tuyệt Đối, Chuyến Xe Miền Tây… tên tuổi của ông trở thành một dấu ấn trong lịch sử âm nhạc bolero, đặc thù của miền Nam với gia tài hơn 600 ca khúc. Âm nhạc đã đưa ông bước đến những nẻo đường mới lạ, thay đổi nhiều trong cuộc sống. Từ anh nhà giáo nghèo lọc cọc với chiếc xe cũ, nhạc sĩ Đài Phương Trang sắm được chiếc xe Honda Dame, cuộc sống nhẹ nhàng hơn trong gia đình nhỏ của mình với ba con nhỏ. Từ một người chơi mandolin trở thành một nhạc sĩ có tên tuổi, thế nhưng ông không bao giờ rời bỏ nghề dạy học và môn Việt Sử mà mình đã chọn. Thầy giáo – nhạc sĩ Đài Phương Trang chỉ về hưu vào cuối thập niên 1990 và sau đó dành trọn thời gian cho việc thể nghiệm sáng tác các bài ca hài, như kiểu ban tam ca AVT thời thập niên 1960, 1970.

Năm ngoái, bài hát Hai mùa Noel    của ông được 50 tuổi. Bài tình ca mà gần như đã gắn chặt với hình ảnh của một mùa cuối năm đầy kỷ niệm. “Mùa Noel đó, chúng ta quen bên giáo đường…”. Khi nhắc về bài hát lừng danh này, nhạc sĩ Đài Phương Trang vẫn nói rằng mình cứ áy náy khi viết một bài hát rất buồn cho mùa Giáng Sinh, dù đó chỉ là một câu chuyện tình mà ông tưởng tượng. Vì vậy nửa thế kỷ sau, ông lại cho ra đời bài Hai mùa Noel 2, với nội dung nói rằng những điều phiền muộn nhất rồi cũng sẽ qua đi, mọi thứ mãi là kỷ niệm đẹp.

Một trong những ca khúc rất thành công của ông là Người Yêu Cô Đơn – “đời tôi cô đơn nên yêu ai cũng cô đơn…”, một sáng tác bolero năm 1973 từng bùng phát vào thập niên 1990. Hang cùng ngõ hẻm nào, đâu đâu người yêu nhạc cũng biết, ai cũng có thể nghêu ngao. Có thể nói đây là một trong những ca khúc đánh dấu sự trở lại của bolero, chiếm lĩnh đời sống âm nhạc Việt Nam sau 1975.

Tuấn Khanh

Nguồn: nhacsituankhanh.com

Cùng Tác Giả:

- Ông Giao Tiên đưa cô Thắm về làng Tuấn Khanh Nhận định

- Tác giả Người Yêu Cô Đơn, “giải mật” bút danh Đài Phương Trang của mình Tuấn Khanh Hồi ức

- Di sản VNCH đã gìn giữ một nhạc sĩ Phạm Thế Mỹ ra sao? Tuấn Khanh Nhận định

- Nhớ tác giả bài hát bất hủ Ai Về Sông Tương Tuấn Khanh Hồi ức

- Nhạc sĩ Cung Tiến: Cây đại thụ trút lá lặng lẽ Tuấn Khanh Tạp bút

- Tác giả bức Thương Tiếc ở tuổi 90, xế chiều hiu hắt Tuấn Khanh Tạp bút

- Nhà Văn Nguyễn Huy Thiệp Qua Đời (1950-2021) Tuấn Khanh Tạp bút

- Ba đoạn văn xưa, gửi người hôm nay Tuấn Khanh Phiếm luận

- Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý (1925-2019), ra đi để lại một dư âm Tuấn Khanh Tạp bút

- Nhà báo Phạm Đoan Trang: "Viết và đọc sách là quyền không thể bị cưỡng đoạt" Tuấn Khanh Phỏng vấn