22-10-2017 | ÂM NHẠC

Nhớ và nghĩ về bài quốc ca Việt -2

  NGUIỄN-NGU-Í

(Phần 2)

(Tiếp theo và hết)

1942 — 1943 — 1944 — 1945.

Tháng ba, mùng 9, Nhật lật Pháp.

Tinh thần ái quốc được nung cao hơn bao giờ hết.

Lúc bấy giờ, Lưu-Hữu-Phước, Mai-Văn-Bộ, Nguyễn-Thành-Nguyên đã về Nam từ năm trước cũng như hầu hết sinh viên miền Nam, miền Trung, khi “Hà-thành nay suốt năm còi rú, báo động hoài trưa sớm, hoài ngày xuân”... ⁽³⁾ Một sinh viên trong số ít sinh viên người Nam ở lại Hà nội, cũng là bạn của Lưu, thừa vận hội mới này, tung ra “Tiếng gọi thanh niên” (còn có tên: Thanh niên hành khúc), chắc nghĩ rằng nay là lúc cần phải kêu gọi thanh niên, với những lời quyết liệt hơn; mà còn phương tiện nào nhanh và có hiệu quả bằng nhờ điệu hát cũ hay, có tiếng, được nhiều người trong nước biết—nhất là giới có đầy nhiệt huyết là giới học sinh, thanh niên; lại thêm điều lợi này, là người ta sẽ cho đó là lời ca mới đo tác giả, hoặc do đoàn thể của tác giả: Tổng hội Sinh viên, đưa ra, mà tác giả, được mọi người quí, còn Tổng hội Sinh viên được mọi người mến. Quả nhiên bài hát Tiếng gọi Thanh niên hay Thanh niên hành khúc theo điệu Tiếng gọi Sinh viên hay Sinh viên hành khúc được phổ biến rất mau, nhất là khi nó được Phan-Anh, trong chánh phủ Trần-Trọng Kim, dùng nó làm bài hát chánh thức cho phong trào Thanh niên tiền tuyến. Lời nó như sau:

CA KHÚC

Này Thanh niên ơi! Quốc gia đến ngày giải phóng!

Đồng lòng cùng đi, hi sinh, tiếc gì thân sống.

Vì tương lai quốc dân, cùng xông pha khói tên,

Làm sao cho núi sông từ nay luôn vững bền.

Dù cho thây phơi trên gươm dáo,

Thù nước, lấy máu đào đem báo.

Nòi giống lúc biến phải cần giải nguy,

Người thanh niên luôn vững bền tâm trí

Hùng tráng, quyết chiến đấu, làm cho khắp nơi

Vang tiếng người nước Nam cho đến muôn đời.

ĐIỆP KHÚC

Thanh niên ơi! mau hiến thân dưới cờ!

Thanh niên ơi! mau làm cho cõi bờ

Thoát cơn tàn phá, vẻ vang nòi giống,

Xứng danh nghìn năm dòng giống Lạc-Hồng.

*

Các tác giả “Quấc dân hành khúc” (người soạn nhạc và người đặt lời) biết được thì sự đã rồi. Buồn và bực, nhưng đối phó cách nào giờ? Cũng là anh em với nhau; đường đi tuy có khác, nhưng đích là một: nước nhà độc lập, nòi giống vinh quang. Đánh chữ làm thinh, chờ cơ hội vậy. Cơ hội ấy đến mấy tháng sau, khi mấy bạn thân đã “Mau về Nam” đoàn tụ ở Sài-gòn chung sức với vài bạn khác mở nhà xuất bản Hoàng - Mai - Lưu, với biểu trưng: hoa Mai Vàng Trôi trên dòng Nước, ở 40 đại lộ Bô-na (Lê-Lợi bây giờ), khởi đầu việc xuất bản nhạc phụng sự dân tộc.

Khoảng tháng 8, Quấc dân hành khúc mới ra đời, in tại nhà Xưa - Nay, bìa do Dỉệp-Minh-Châu trình bày: đại dương nổi sóng, lời của Hoàng-Mai-Lưu (họ ba bạn thân cùng chung chí hướng); các bạn không lạ gì Mai, Lưu, còn Hoàng là Huỳnh-văn-Tiễng! (một lãnh tụ Thanh niên tiền phong). Mời các bạn nghe

QUẪC DÂN HÀNH KHÚC

Âm nhạc: Lưu-Hữu-Phước Lời ca: Hoàng-Mai-Lưu

I. — CA KHÚC TRANH ĐẤU

Nào dân Việt-Nam! Tiến lên đến ngày giải phóng!

Đồng lòng cùng! đi! đi! đi! sá gì thân sống!

Nhìn non sông nát tan, thì nung tâm chí cao;

Nhìn muôn dân khóc than, hờn sôi trong máu đào.

Liều thân xông pha ta tranh đấu,

Cờ nghĩa phất phới vàng pha máu,

Cùng tiến quét nát những loài dã man!

Hầu đem Quê hương thoát vòng u ám

Thì quyết lấy máu nóng mà rửa oán chung,

Muôn thuở vì núi sông lưu tiếng anh hùng.

ĐIỆP KHÚC

Anh em ơi! (Nào dân Việt-Nam!) Mau tiến theo bóng cờ!

Anh em ơi! (Nào dân Việt-Nam!) Quật cường nay đến giờ!

Tiến lên! Đồng tiến! Sá chi đời sống!

Chớ quên rằng ta là giống Lạc-Hồng!

II. - CA KHÚC KHẢI HOÀN

Nào dân Việt-Nam ! nước ta thoát vòng u ám,

Hùng cường từ đây chung nhau sống ngày tươi sáng.

Cờ Nam tung gió mây, lừng bay trên núi sông !

Lòng muôn dân đắm say, hò reo trong nắng hồng.

Đầu non vinh quang vương hơi máu,

Luồng gió đắc thắng rèn gươm dáo.

Nghìn bóng chiến sĩ thác vì núi sông,

Truyền ta thiên thu giữ lòng anh dũng.

Đồng hát khúc chiến thắng mừng cho nước non,

Thân ái dìu dắt nhau nung đúc tâm hồn.

(Qua Điệp khúc)

III.— CA KHÚC KIẾN THIẾT

Nào dân Việt-Nam! Hãy mau tiến cùng Thế giới!

Kìa nhìn trời xa kêu nhau đón trào lưu mới.

Làm sao cho quốc dân hòa vui trong sáng tươi

Làm sao khi sống chung người không uy hiếp người

Đời dân nâng cao thêm sung sướng,

Nền móng Đất Nước càng yên vững.

Đồng tiến phá nát những thành kiến xưa

Và xây Tương lai chói loà muôn thuở.

Đoàn kết, rán kiến thiết nền công lí chung!

Mong thấy toàn chúng dân vui sướng tưng bừng

(Qua Điệp khúc)

“CHÚ Ý.— Từ trước tới nay, chúng tôi chưa bao giờ xuất bản bài TIẾNG GỌI SINH VIÊN, vì chúng tôi mong in được bài ấy lời ca đặt cùng một lúc với nhạc.

“ — Chỉ có những lời ca này là nhứt định. Tất cả các lời ca khác đều đặt sau và chỉ là tạm thời. Có bài chỉ là “Ca khúc tranh đấu” của bài này mà đã bị người khác sửa đổi. “Nhà xuất bản “HOÀNG-MAI-LƯU”

Sau đó ít lâu là toàn dân khởi nghĩa ⁽⁴⁾, rồi quân Anh đến, rồi Nam bộ kháng chiến. Bản Quấc dân hành khúc chưa được phát hành trong khắp nước. Chắc nhiều bạn nay đọc bài này mới biết nó mới chính là “thứ thiệt”, còn “Tiếng gọi Thanh niên” hay “Thanh niên hành khúc” là “ thứ... không phải chánh hiệu con Nai”.

Và hẳn vì chẳng rõ ngọn ngành, hoặc không được còn trong tay bản nhạc Quấc dân hành khủc để chú ý, mà thủ tướng Nguyễn-Văn-Xuân của nước Việt- Nam cộng hoà ra sắc lịnh số 3 ngày 2-6-1948, điều 3:

“Biểu hiệu quốc gia là một lá cờ...”

“Quốc thiều là bản “Thanh niên hành khúc”.

Cử nhạc, thì muôn người đều im. Cất lời (mà nghĩ cũng kỳ: "Quốc ca là lời của “Thanh niên hành khúc”, mà hai tiếng thanh niên lại đổi khi thì công dân, khi lại dân Nam) thì là điềm nước ta chưa thể thống nhất?

Chớ quên rằng ta là giống Lạc-Hồng!

*

Mười năm về trước, khi Quốc hội lập hiến nêu lên vấn đề thay đổi quốc kỳ và quốc ca, nhiều báo đã góp ý. Tôi để dành lại bài ông Trần-Trọng-San đăng ở tuần báo Văn nghệ tiền-phong, số 12, ngày 23-8-1956, để nay xin trích đoạn cốt yếu:

“Về việc hủy bỏ lá cờ nền vàng ba gạch đỏ hiện nay, theo ý chúng tôi, không có điều gì đáng thảo luận. Vì lá cờ này đã được chế ra bởi một chế độ chính trị lỗi thời thối nát, không hợp với nguyện vọng của nhân dân.

“Nhưng về việc thay thế bài “Tiếng gọi Thanh niên” bằng một bài quốc ca mới, chúng tôi có một vài ý kiến muốn trình bày. Trước hết, chúng tôi xin đặt hai câu hỏi:

“Có nên bỏ bài quốc ca hiện nay, tức là bài Tiếng gọi Thanh niên của Lưu- Hữu-Phước không?

“Chúng tôi cho rằng không nên, vì mấy lý do sau đây:

1.- Nhạc điệu của bài này có đủ tính chất của một bài quốc ca.

2.- Bài này đã từng có công thức tỉnh tinh thần ái quốc của thanh niên Việt-Nam, đã đánh dấu một giai đoạn tiến bộ của lịch sử dân tộc.

3.- Bài này đã được làm ra trong lúc tác giả có xúc động mạnh mẽ vì quốc gia, dân tộc. Ngày nay, tuy Lưu-Hữu-Phước ở bên kia bờ Bến-hải, song không phải vì thế mà ta bỏ bài nầy. Chúng ta giữ bài nầy vì nó là sản phẩm của cao trào giải phóng của toàn dân Việt, vì nó là tác phẩm của Lưu-Hữu Phước năm ấy, một chiến sĩ quốc gia hăng hái, nhiệt thành (...)

“Một bài quốc ca không phải chỉ cần có sự tuyệt xảo về nghệ thuật là đủ, mà lại cần phải có một thành tích lịch sử ! Vì vậy nên theo ý chúng tôi, cũng là ý kiến của một số độc giả Văn nghệ tiền phong Tiếng gọi Thanh niên rất nên được giữ lại làm quốc ca.”

Theo anh Đoàn-Thêm, ⁽⁵⁾ thì lúc ấy, Quốc hội chia làm hai phe, phe đòi đổi cả quổc kì lẫn quốc thiều, phe quyết giữ lại quốc ca, quốc kì. Những lí lẽ đưa ra thật là vì nước vì dân, nhưng Đoàn-quân có cho một chú thích bất ngờ này:

“Hai bên cãi nhau rẩt hăng. Song ngoài những luận điệu vừa kể, hình như còn ẩn ý mà hai bên không muốn phơi bày, mãi về sau, ẩn ý đó mới được lộ ra cho một vài người: nhóm chủ trương thay đổi, thực ra tranh đấu cho cờ “Bụi Trúc” và bài “Suy Tôn”; nhóm đòi giữ cờ và bài ca cũ, vì biết thóp mục đích kia, mới cố gắng, chớ chẳng binh vực gì Lưu-Hữu-Phước, và cũng chẳng ao ước một lá cờ nào đẹp hơn”.

Nhưng nay, bàn đến việc nên giữ hay nên đổi quốc thiều, quổc kì, hẳn các dân biểu không vì người nào trong dòng họ nào. Tôi xin miễn bàn đến quốc kì, mà chỉ góp ý về quốc ca. Trong một lá thư, cách đây mười năm, một bạn cùng lứa chuyên về nhạc cổ truyền mà cũng hiểu nhiều về nhạc Mĩ-Âu, có nhận xét như sau :

“Về ý kiến quốc ca thì bạn không nên nhọc công mà binh vực một bài này hay chỉ trích một bài khác, cái đó tùy nhiều nhất nơi chánh phủ và chánh thể của một giai đoạn. Nếu là một nghị sĩ hay một nhóm nghị sĩ trong quốc hội, chưa chắc giải quyết được vấn đề đó. Bài đó theo tôi thì có một lịch sử và về nhạc thuật cũng đáng làm một bài quổc ca. Nhưng nó đã vì Bắc, Nam chia rẽ mà người cha đẻ nó ra đã lên tiếng phản đối việc dùng nó làm quổc ca miền Nam. Chuyện ấy ra ngoài phạm vi nghệ thuật và đứng hẳn trong lĩnh vực chánh-trị.”

Người nghệ sĩ có thể trách nó thiếu tánh cách dân tộc, tiếc nó có một câu tương tợ một câu ở quốc thiều Pháp về tiết tấu. Người chính khách sẽ đặt nặng vấn đề tác giả nó hiện ở bên kia vĩ tuyến, đi theo chủ nghĩa Mác-Lê rồi cũng nên và đã từng lên tiếng phản đối việc nó bị Chánh phủ Cộng hòa Việt-Nam sung công làm bản quốc thiều.

Nhưng tôi chỉ đứng ở địa vị một người công dân thường, một người mà khi nó ra đời, vừa độ thanh xuân, đã thấy giá trị lịch sử lớn lao và đặc biệt của nó mà có một thái độ phải chăng:

Hai mươi năm xưa, ở thủ đô nước Việt-Nam dân chủ cộng hòa, tại nhà Hát lớn, tôi đã âm thầm nuốt nỗi bất bình vì chứng kiến một bất công lịch sử. Không một đại biểu Quốc hội lập hiến nào trong số hai trăm mười người có mặt nhắc đến bản “Quấc dân hành khúc — Tiếng gọi Sinh viên — Thanh niên” khi xét đến khoản quốc ca.

Và giờ đây, ở thủ đô nước Cộng hòa Việt-Nam, khi một trăm mười bảy dân biểu Quốc hội Lập hiến đang bàn xét những điều khoản bản Hiến pháp tương lai, tôi lại công khai mong rồi đây lúc Bắc Nam hợp lại một nhà sẽ có một cái gì cao cả, thiêng thiêng thấm qua bao lớp vỏ tạm thời dày, mỏng, cứng, mềm khác nhau để làm rung động cái tâm, cái hồn, duy nhất và vĩnh viễn của những lớp người từ ải Nam-quan đến mũi Cà-mau đã “đứng lên đáp lời sông núi” và dầu ra sao, vẫn chưa quên mình là giống Lạc-Hồng, và dù thế nào, cũng còn “thương nhau nhớ nhau...” ⁽⁶⁾

Điều mong này, bạn có thể cho là ngây thơ hay không tưởng; nhưng nếu không nói nó lên, thì lại e mình lại phụ mình.

Nguiễn Ngu-Í

Chú thích:

(3) Trong bài hát “Mau về Nam” của Lưu Hữu Phước.

(4) Xin sao lại đây những dòng cảm tưởng này của Nguyễn-Hoàng-Tư, một thanh niên tài hoa đã đứng lên đáp lời sông núi và đã hiến thân cho Tổ quốc, những dòng này viết ngày 26-8-1945, sau khi anh dự cuộc biểu tình và mết tiinh vĩ đại mừng Độc lập ở Sài Gòn và đăng ở tuần báo Tiến, cơ quan của Thanh niên tiền phong số 3-4 ra ngày 1-9-1945. Giữa lúc mấy vạn người tụ họp và đang mong chờ một cái gì giữa cờ xí trang nghiêm phất trên trời cao như tiêu biểu cái ý chí muốn vượt gió để tiến thủ của dân ta, điệu nhạc Quấc dân hành khúc (trước là Tiếng gọi sinh viên) được tấu lên với tất cả cái tính cách hùng dũng, cái phấn khởi của nó. Bài ấy, tôi đã nghe bao lần, nhưng hôm nay sao mà nó làm tôi cảm thế? Trường hợp nghiêm trọng chăng? Nhạc khí hoàn hảo chăng? Tôi không biết rõ. Tôi như thấy một luồng cảm xúc chạy rờn rợn trong người. (Ắt hẳn một người dân nước khác phải cảm xúc như tôi khi họ được nghe quốc thiều của họ).

(5) Trong bài “Bên lề Hiến pháp tương lai, Quốc thiều, Quốc kỳ, Quốc huy" nhắc ở đoạn đầu.

(6) Nguyễn Mỹ Ca: “Xin giữ lời nguyền”.

Nguồn: Báo Bách Khoa số 245, ngày 15-3-1967

Nguiễn Ngu Í

Nguồn: diendantheky.net

Cùng Tác Giả:

- Phỏng Vấn Doãn Dân Nguiễn Ngu Í Phỏng vấn

- Nhớ và nghĩ về bài quốc ca Việt - 2 Nguiễn Ngu Í Hồi ức

- Nhớ và nghĩ về bài quốc ca Việt Nguiễn Ngu Í Hồi ức

- Tổng Kết Cuộc Phỏng Vấn Về Quan Niệm Sáng Tác Của Các Nhà Văn Nguiễn Ngu Í Phỏng vấn

- Cuộc Phỏng Vấn Văn Nghệ Nguiễn Ngu Í Phỏng vấn

- Họa sĩ Hiếu Đệ Nguiễn Ngu Í Phỏng vấn

- Phỏng vấn các Họa sĩ Nguiễn Ngu Í Phỏng vấn

- Phỏng vấn các Nhạc sĩ Nguiễn Ngu Í Phỏng vấn

- Phỏng vấn Đinh Cường Nguiễn Ngu Í Phỏng vấn

- Nhạc sĩ Lam Phương, Nguiễn Ngu Í phỏng vấn Nguiễn Ngu Í Phỏng vấn